Verzwaard risico

Jaarlijkse sensibiliseringscampagne

Ieder jaar in september-oktober stuurt Fedris een sensibiliseringsbrief naar alle ondernemingen waarin het risico op een arbeidsongeval statistisch gezien te hoog is in vergelijking met de gehele sector. Om de betrokken bedrijven te identificeren vergelijkt Fedris de jaarlijkse risico-indexen van de ondernemingen met die van hun sectorgenoten. 

De sensibiliseringsbrief wordt verstuurd naar de ondernemingen waarvan de risico-index minstens dubbel zo hoog is als de risico-index van hun sector én waarin het voorgaande jaar minstens 2 arbeidsongevallen zijn gebeurd, maar die zich nog niet in een situatie van verzwaard risico bevinden (zie hieronder). 

De campagne van september 2023 heeft betrekking op de ongevallen van 2022. Enkel ongevallen die plaatsvonden op de werkplek (niet op het traject van of naar het werk) met minimaal 4 dagen arbeidsongeschiktheid (dag van het ongeval niet meegerekend) of dodelijke ongevallen worden in aanmerking genomen.

Het voornaamste doel van deze sensibiliseringscampagne is de werkgevers doen stilstaan bij hun preventiebeleid en de veiligheidscultuur binnen hun onderneming. Het is ook de bedoeling dat de risico-index (RI) van die ondernemingen te doen dalen. Dat kan enkel worden verwezenlijkt indien alle betrokken partijen samenwerken (wekgever, vakbonden, interne en externe preventiediensten). 

Als eerste stap raadt Fedris aan de ondernemingen aan om contact op te nemen met hun externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Specifiek voor ondernemingen in de bouwsector verwijzen we naar Constructiv, het preventie-instituut van de bouw. Voor ondernemingen in de houtsector verwijzen we naar Woodwize, het preventie-instituut van de houtsector.

De externe preventiediensten, de preventiediensten van de verzekeraars en de preventie-instituten worden op de hoogte gebracht van de ondernemingen die betrokken zijn bij deze preventiecampagne. 

De kans op een situatie van verzwaard risico verkleinen

Door een dynamisch preventiebeleid voor arbeidsongevallen te ontwikkelen, kunnen ondernemingen voorkomen dat ze in de toekomst in een situatie van verzwaard risico terechtkomen (zie onderstaande tabel).

Het is mogelijk, voornamelijk afhankelijk van de ongevallenstatistieken voor het jaar 2023, dat een onderneming die nieuwe preventiemaatregelen heeft genomen toch in een situatie van verzwaard risico terechtkomt in een van de volgende jaren. Dit is echter niet noodzakelijk het geval. Als de risico-index van een onderneming minder dan 2 keer hoger is dan die van zijn sector voor de volgende 2 jaar, zal deze niet geselecteerd worden als een verzwaard risico voor de volgende 3 selecties (2023 tot 2025). Zolang de risico-index van een onderneming minder dan 2 keer hoger is dan de risico-index voor zijn sector, kan de onderneming er zeker van zijn dat ze zich niet in een situatie van verzwaard risico bevindt.

Campagnejaar:

2023

2024

2025

Selectie als verzwaard risico mogelijk?

Ongevallenjaar:

2022

2023

2024

situatie 1

RI > 2X sector

RI < 2X sector

RI < 2X sector

nee

situatie 2

RI > 2X sector

RI < 2X sector

RI > 2X sector

ja, vanaf 2025

situatie 3

RI > 2X sector

RI > 2X sector

RI < 2X sector

ja, vanaf 2024

situatie 4

RI > 2X sector

RI > 2X sector

RI > 2X sector

ja, vanaf 2024

De onderneming ontvangt een sensibiliseringsbrief

 

De onderneming ontvangt geen brief

 

Een onderneming die al wordt opgevolgd door de preventiedienst van haar verzekeraar of door een preventie-instituut als gevolg van een selectie als verzwaard risico in het verleden, zal niet worden opgenomen in de sensibiliseringscampagne tijdens de eerste 2 jaren van deze opvolging. Ze kan deze sensibiliseringsbrief opnieuw ontvangen op het einde van het derde en laatste jaar van de opvolging. Als dit het geval is, betekent dit dat de impact van de nieuwe preventiemaatregelen nog niet groot genoeg was tijdens het tweede jaar van de opvolging.

FAQ sensibiliseringscampagne

Kan mijn onderneming volgend jaar worden geselecteerd als verzwaard risico?

U kunt de situatie van uw onderneming inschatten met behulp van dit Excel-bestand.

Mijn onderneming heeft de sensibiliseringsbrief ontvangen in mei 2022 én in september 2023

Dit betekent dat uw onderneming waarschijnlijk onvoldoende effectieve preventiemaatregelen heeft genomen naar aanleiding van de brief van mei 2022, want de risico-index van uw onderneming was zowel in 2020 als in 2022 meer dan twee keer zo hoog als die van uw sector. Uw onderneming voldoet echter niet aan alle criteria om in 2023 als verzwaard risico te worden geselecteerd. Om uw risico-index in 2023 en de daaropvolgende jaren te verlagen en een selectie als verzwaard risico in de toekomst te voorkomen, moet u uw preventie-inspanningen blijven verderzetten.

Mijn onderneming heeft de sensibiliseringsbrief ontvangen in september 2022 én in september 2023

Dit betekent dat uw onderneming waarschijnlijk onvoldoende effectieve preventiemaatregelen heeft genomen of dat de effecten van de genomen maatregelen nog niet merkbaar zijn. De risico-index van uw onderneming was zowel in 2021 als in 2022 meer dan twee keer zo hoog als die van uw sector. Uw onderneming voldoet echter niet aan alle criteria om in 2023 als verzwaard risico te worden geselecteerd. Om uw risico-index in 2023 en de daaropvolgende jaren te verlagen en een selectie als verzwaard risico in de toekomst te voorkomen, moet u uw preventie-inspanningen blijven verderzetten.

Mijn onderneming heeft de sensibiliseringsbrief ontvangen vóór mei 2022 én in 2023

Dit betekent dat de risico-index van uw onderneming in 2022 opnieuw meer dan twee zo hoog is als die van uw sector. Het is misschien tijd om uw preventiebeleid opnieuw te evalueren. Om uw risico-index in 2023 te verlagen en een selectie als verzwaard risico in 2024 te voorkomen, moet u uw preventie-inspanningen blijven verderzetten.

Mijn onderneming ontvangt elk jaar de sensibiliseringsbrief

Dit betekent dat uw onderneming waarschijnlijk onvoldoende effectieve preventiemaatregelen heeft genomen naar aanleiding van eerdere brieven. De risico-index van uw onderneming was elk jaar meer dan twee keer zo hoog als die van uw sector, maar uw bedrijf voldeed nog niet aan alle criteria om als verzwaard risico te worden geselecteerd. De kans is groot dat uw onderneming zich in de toekomst in een situatie van verzwaard risico zal bevinden. We raden u ten zeerste aan om contact op te nemen met preventieprofessionals om de situatie in uw onderneming te verbeteren.

Situatie van verzwaard risico

Een onderneming wordt beschouwd als een onderneming met een verzwaard risico wanneer de risico-index een bepaalde drempel overschrijdt gedurende een observatieperiode van 3 jaar; tijdens deze periode moeten er minstens 6 dodelijke ongevallen of ongevallen met minstens 4 dagen tijdelijke arbeidsongeschiktheid hebben plaatsgevonden. Ongevallen op weg van en naar het werk worden niet meegerekend.

Deze drempel is bereikt wanneer:

  1. de jaarlijkse risico-index van de onderneming ten minste 2 keer zo hoog is als de gemiddelde risico-index voor de activiteitensector van de onderneming,
  2. de jaarlijkse risico-index van de onderneming ten minste 5 keer zo hoog is als de gemiddelde risico-index voor de gehele privésector,
  3. er minstens 2 dodelijke arbeidsongevallen of ongevallen met tijdelijke arbeidsongeschiktheid van minstens 4 dagen hebben plaatsgevonden.

Aan al deze 3 voorwaarden moet worden voldaan in het derde jaar en in minstens één van de andere jaren van de observatieperiode.

De selectie als verzwaard risico voor 2023 is van toepassing op de observatieperiode 2020-2022. Ondernemingen worden hierover eind november geïnformeerd.

Van de ondernemingen die deze drempel bereiken, zullen de wettelijke bepalingen van toepassing zijn op de 200 ondernemingen waarvan de risico-index het meest afwijkt van het gemiddelde voor hun activiteitensector tijdens het laatste jaar van de observatieperiode. Het aantal van 200 wordt vermeerderd met het aantal ondernemingen dat het jaar voordien geselecteerd werd, maar om welke reden dan ook uiteindelijk geschrapt werd van de lijst van ondernemingen met een verzwaard risico. Voor de selectie van 2023 zullen 225 ondernemingen worden geselecteerd. Het doel hiervan is om de preventie van arbeidsongevallen te bevorderen.

FAQ situatie van verzwaard risisico

Hoe wordt de risico-index berekend?

De risico-index wordt berekend op basis van het aantal ongevallen en de duur van de tijdelijke ongeschiktheid als gevolg van die ongevallen. Enkel de ongevallen met een tijdelijke ongeschiktheid van ten minste 4 dagen (de dag van het ongeval niet inbegrepen) en de dodelijke ongevallen tellen mee. Daarbij wordt enkel rekening gehouden met de ongevallen op de arbeidsplaats en niet met de ongevallen op weg van en naar het werk.

De risico-index wordt jaarlijks berekend en is gelijk aan (frequentie + ernst) gedeeld door de tewerkstelling (uitgedrukt in voltijdse equivalenten).

Frequentie

De som van het aantal dodelijke ongevallen en ongevallen met een tijdelijke ongeschiktheid van ten minste 4 dagen die tijdens het jaar in de onderneming zijn gebeurd, vermenigvuldigd met 4 (elk ongeval staat gelijk aan 4 punten).

Ernst

De som van het aantal dagen volledige tijdelijke ongeschiktheid die het gevolg zijn van het totale aantal arbeidsongevallen met een tijdelijke ongeschiktheid van ten minste 4 dagen tot gevolg die tijdens het jaar in de onderneming zijn gebeurd. Elk ongeval krijgt dus evenveel punten als het aantal dagen arbeidsongeschiktheid (kalenderdagen, dag van het ongeval niet meegeteld). Het maximum aantal punten is 120, zelfs als het aantal dagen tijdelijke totale arbeidsongeschiktheid hoger was. Dit maximum wordt ook toegekend voor dodelijke ongevallen.

Voorbeeld van de berekening van de risico-index

  • 1 ongeval met 3 dagen ongeschiktheid --> niet in aanmerking genomen
  • 1 ongeval met 35 dagen ongeschiktheid --> frequentie: 4 punten / ernst: 35 punten
  • 1 ongeval met 2620 dagen ongeschiktheid --> frequentie: 4 punten / ernst: 120 punten
  • 1 dodelijk ongeval --> frequentie: 4 punten / ernst: 120 punten

--> (Totale frequentie = 12) + (totale ernst = 275) = 287

--> Aantal voltijds equivalenten = 35,6

--> Risico-index = 287/35,6 = 8,06

De risico-index in dit voorbeeld is zeer hoog omdat er een dodelijk ongeval was en een ongeval met een zeer lange periode van arbeidsongeschiktheid. De gemiddelde index voor de privésector ligt over het algemeen dicht bij of iets onder 1.

Wat is de risico-index van de activiteitensectoren en van de privésector? 

Om te bepalen of een onderneming als verzwaard risico moet worden beschouwd, moet de risico-index van die onderneming worden vergeleken met de risico-index van de activiteitensector waartoe die onderneming behoort en met de risico-index van de privésector. Die risico-indexen vindt u in de onderstaande tabel.

Risico-indexen van de activiteitssectoren en van de privésector 2020-2022 (pdf - 290 KB) 

Wie bepaalt de situatie van verzwaard risico? 

Fedris berekent de risico-index van de privésector, van de activiteitensectoren en van de ondernemingen en maakt de lijst op van de ondernemingen die als verzwaard risico worden beschouwd.

Fedris baseert zich hiervoor op de informatie die verzekeringondernemingen aanleveren en die in zijn databank is opgenomen. Deze databank bevat ook informatie over het aantal voltijdse equivalenten dat door bedrijven wordt aangegeven bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ).

De ondernemingen worden geïdentificeerd op basis van het ondernemingsnummer (dat wordt toegekend door de Kruispuntbank van Ondernemingen). Een onderneming met verschillende vestigingen wordt daarbij als één enkele eenheid beschouwd. De activiteitensector komt overeen met de NACE-code van de RSZ-activiteit (eerste 4 cijfers). De NACE-code die in aanmerking wordt genomen, is nooit die van de btw-activiteit, die betrekking kan hebben op verschillende activiteitensectoren. Elk bedrijf kan zijn RSZ-Nacebelcode raadplegen op de website van de Kruispuntbank van Ondernemingen. Deze code kan gewijzigd worden door een aanvraag te sturen naar de dienst Statistieken van de RSZ op stat.codatrsz.fgov.be.

Wat zijn de wettelijke bepalingen over de verzwaarde risico’s

In de wettelijke bepalingen over de verzwaarde risico’s staan de verplichtingen van de werkgevers, de verzekeringsondernemingen en Fedris wanneer er een verzwaard risico wordt vastgesteld.

Art. 49bis en 49ter van de arbeidsongevallenwet van 10.04.1971

KB van 23.12.2008 gewijzigd door het KB van 23.11.2010, het KB van 30.11.2011, het KB van 04.12.2012, het KB van 25.11.2014 en het KB van 10.10.2021.

Wat gebeurt er als een onderneming als verzwaard risico wordt beschouwd? 

Elk jaar vóór 30 november deelt Fedris aan de verzekeringsondernemingen de lijst mee van de ondernemingen met een verzwaard risico die tot hun klanten behoren. Fedris deelt die informatie ook mee aan de diensten van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg die belast zijn met de controle van het welzijn op het werk. Sinds 2022 worden de ondernemingen die onder paritaire comités 124 (bouw) of 126 (meubilering en houtindustrie) vallen, opgevolgd worden door respectievelijk de preventie-instituten Constructiv of Woodwize die ook, elk voor de sector die hen aangaat, de lijst met de ondernemingen in verzwaard risico zullen ontvangen.

Elke verzekeringsonderneming brengt haar klanten binnen de 30 dagen op de hoogte van hun situatie van verzwaard risico. Deze onderneming moeten hun verzekeraar een forfaitaire bijdrage betalen die door de preventiedienst van de verzekeringsonderneming zal worden gebruikt om het risico op arbeidsongevallen in het bedrijf te analyseren en een actieplan en concrete maatregelen voor te stellen om dit risico te verminderen. De forfaitaire bijdrage is gebaseerd op het aantal werknemers (uitgedrukt in VTE's) en is geïndexeerd. In 2023 zal deze €4.037,57 bedragen voor bedrijven met minder dan 50 VTE. De bijdrage wordt verhoogd met €2.691,71 voor elke extra 50 VTE en bedraagt maximaal €20.187,86.

Wanneer een onderneming door een bepaald preventie-instituut wordt opgevolgd, is het de taak van Fedris om het bedrijf op de hoogte te brengen van de situatie van verzwaard risico en om de forfaitaire bijdrage te innen, die vervolgens aan het preventie-instituut in kwestie wordt doorgestort. De forfaitaire bijdrage moet betaald worden vóór 1 februari volgend op het jaar waarin het risico werd vastgesteld (de uiterste betalingsdatum is dus 31.01.2024 voor de bedrijven die in 2023 geselecteerd werden). Elke lattijdige betaling leidt automatisch tot een toeslag van 10% en verwijlinteresten .

De preventiedienst van de verzekeraar of het aangewezen preventie-instituut komt naar de onderneming om het risico op arbeidsongevallen te analyseren en stelt vervolgens een preventieplan voor. Op basis hiervan stelt de onderneming een driejarig actieplan op om arbeidsongevallen te voorkomen. Ze stelt dit plan op in overleg met haar interne of externe preventiedienst en haar comité voor preventie en bescherming op het werk (of de vakbondsafvaardiging of de werknemers, volgens de criteria van hoofdstuk VIII van de wet van 04.08.1996 betreffende het welzijn van de werknemers). Gedurende een periode van 3 jaar moet de verzekeringonderneming of het preventie-instituut zich om de 3 maanden informeren over de uitvoering van het overeengekomen actieplan. Jaarlijks wordt een opvolgingsverslag ingediend bij Fedris, die de informatie ook ter beschikking stelt van de controlediensten van  het welzijn op het werk van de FOD Werkgelegenheid.

De duur van de verzekeringsovereenkomst tussen de onderneming en de verzekeringsonderneming wordt automatisch verlengd tot drie jaar vanaf 1 januari volgend op de kennisgeving van de situatie van verzwaard risico door de verzekeraar aan de onderneming (art. 49ter van de wet van 10.04.1971). Dit geldt niet voor bedrijven die worden gecontroleerd door een preventie-instelling in plaats van door hun verzekeringsonderneming.

Wat gebeurt er wanneer een onderneming de volgende twee jaren nog altijd als een verzwaard risico wordt beschouwd?

Een onderneming die de volgende 2 jaren nog steeds voldoet aan de criteria voor verzwaard risico, maar die de forfaitaire bijdrage heeft betaald en een actieplan heeft opgesteld, zal niet langer worden beschouwd als een onderneming in een situatie van verzwaard risico voor de volgende 2 selecties. Als de onderneming de forfaitaire bijdrage niet heeft betaald en/of geen actieplan heeft opgesteld, wordt ze opgenomen in de nieuwe lijst van ondernemingen met een verzwaard risico.

Kan een onderneming die als verzwaard risico wordt beschouwd een bezwaar indienen?

Ja, maar volgens het KB van 23.12.2008 kan dat alleen in de volgende 4 gevallen:

  1. De onderneming oefent een atypische activiteit uit in vergelijking met de andere ondernemingen van haar sector en het is die atypische activiteit die tot de arbeidsongevallen heeft geleid die aan de basis liggen van het verzwaard risico. Het gaat niet om een onderneming die in een foutieve activiteitensector werd geklasseerd. In dat geval moet de onderneming een gemotiveerde aanvraag voor verandering van NACE-code indienen aan de RSZ door een mail te sturen naar stat.codatonssrszlss.fgov.be
  2. Het risico dat aan de basis ligt van de selectie als verzwaard risico is uit de onderneming verdwenen. De werkgever heeft bijvoorbeeld de afdeling afgeschaft waarin de ongevallen die aan de basis liggen van het verzwaard risico zijn gebeurd. Als het risico uit de onderneming verdwenen is, moet de preventiedienst van de verzekeringsonderneming niet meer tussenkomen. Opgelet, het feit dat de slachtoffers van de arbeidsongevallen niet meer in de onderneming werken, wordt niet beschouwd als de verdwijning van het risico.
  3. De onderneming heeft voldoende maatregelen genomen om arbeidsongevallen te voorkomen. Dit bezwaar is ontvankelijk als de onderneming het bewijs levert:
    • a) van concrete maatregelen inzake ongevallenpreventie de afgelopen 3 jaar;
    • b) dat de afgelopen drie jaar risicoanalyses en specifieke ongevallenanalyses werden gemaakt in de onderneming en op basis daarvan preventiemaatregelen werden genomen;
    • c) dat over de maatregelen in a) en b) overlegd werd met het comité voor de preventie en bescherming op het werk of, bij gebrek daaraan, de vakbondsafvaardiging indien aanwezig in de onderneming;
    • d) dat, indien bij de specifieke ongevallenanalyses onder punt b) vermeld, tekorten in de opleiding werden vastgesteld, opleidingen in dit verband werden georganiseerd, met vermelding van de nominatieve lijst van de deelnemers en de lesgevers en de gedane investeringen inzake opleidingen;
    • e) dat eventuele andere investeringen inzake preventie werden gedaan.

Een eenvoudige verklaring is niet voldoende, het is noodzakelijk bewijsstukken te leveren. Er dient aan alle voorwaarden (van punt a) tot en met punt c)) te worden voldaan. Dit soort bezwaar zal aanleiding geven tot een controle van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg om na te gaan of alle mogelijke preventiemaatregelen zijn genomen.

4. De situatie van verzwaard risico is het gevolg van een of meer ongevallen waarop het preventiebeleid van de onderneming geen enkele invloed kan hebben aangezien de oorzaak ervan totaal buiten de onderneming ligt en deze laatste over geen enkel middel beschikt om het ongeval te voorkomen. Dit bezwaar is ontvankelijk als de onderneming na herberekening van haar risico-index, zonder rekening te houden met de ongevallen waarvoor het bezwaar is ingediend, niet meer voldoet aan de criteria voor selectie als verzwaard risico. Een eenvoudige verklaring is niet voldoende, het is noodzakelijk bewijsstukken te leveren.

De onderneming moet het bezwaarformulier versturen  per aangetekende brief aan het Beheerscomité voor de arbeidsongevallen van Fedris, ten laatste op 31 januari van het jaar volgend op de selectie als bezwaard risico. 

Dit bezwaar schorst de verplichting om de forfaitaire bijdrage aan de verzekeringsonderneming te betalen op tot wanneer het Beheerscomité de onderneming en haar verzekeringsonderneming informeert over zijn beslissing. De verzending van de beslissing gebeurt per aangetekende brief binnen de drie maanden na het indienen van het bezwaar.

Opgelet, indien het bezwaar verworpen wordt, moet de forfaitaire bijdrage worden betaald en wordt automatisch een opslag van 10% en verwijlinteresten toegepast, aangezien de beslissing van het Beheerscomité noodzakelijkerwijs worden genomen na 1 februari, de wettelijk voorziene betalingsdatum.

Hoewel een onderneming die een bezwaar indient dus niet verplicht is om de bijdrage te betalen voor Fedris een beslissing neemt, is het sterk aan te raden om te betalen voor het einde van de betalingstermijn om een opslag van 10% en verwijlinteresten te vermijden in geval van een negatieve beslissing. Bij een positieve beslissing wordt de bijdrage uiteraard terugbetaald aan de onderneming.